Matrak Oyunu

Matrak, kelime anlamı eğlence komik şeklinde bilinmekte olup esasında  Osmanlı İmparatorluğu’nda sultanlar ve yeniçeriler tarafından yapılmış kılıç kalkan sporudur. 

Türk tarihinde matrakçı Nasuh adlı bilim adamı tarafından geliştirilmiş veya meşhur edilmiş olan matrak  oyunu uzun yıllar icra edilmemiştir. Cenk oyunu, tomak oyunu ve matrak oyunu eğitimleri, Osmanlı İmparatorluğu Cenk Sanatı, Türk mücadele ve savunma sporu matrak adı ile Türkiye’de ve dünyada  kabul edilmiş sporlar arasında yerini almıştır.

Matrak Malzemeleri

Matrak: Matrak sopaları özel hazırlanır, ucu post ile kaplanır dışına deri sarılırdı. (Bu tanımlama Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde yapılmıştır. Günümüze aletin tanımı haricinde resim veya detaylı içerik ulaşmamıştır. 

Kalkan: Kalkan görevi görecek şekilde içi yumuşak malzeme ile dolu küçük darbe yastığı.

Miğfer: Kafanın tamamını koruyacak şekilde nefes alıp vermeyi engellemeyen ön tarafında görmeyi engellemeyecek şekilde siperlik olan kafa koruyucu kask.

Elbise: Aba adı verilen Yeniçeri kıyafetinden yola çıkılarak tasarlanmış kıyafetlerle icra edilir. Siyah –Kırmızı ve Beyaz-Kırmızı renklerdedir.

Kuşak: Oyuncular kırmızı ve turkuvaz renklerde kalın dolama kuşak takarlar.

Ayakkabı: Abanın rengine göre siyah ya da beyaz renkte spor ayakkabı (kapalı yer minderi olan mekanlarda çıplak ayak)

Oyuncular

Matrakbaz olarak adlandırılan oyuncuların aynı yaş ve kiloda olmalarına özen gösterilir. Sıhhi engeli olmayan kişilerden 6 yaşından 77 yaşına kadar herkes oynayabilir. Kadınlar arası müsabaka yapılabileceği gibi erkekler ve kadınlar aynı sıklette olma koşulu ile müsabaka yapabilirler.

Oynanışı

Genellikle sağ elde matrak, sol elde yastık kalkanla, kafada miğfer, aba ve  kuşaklarını kuşanmış rakipler karşılıklı selam dururlar. Matrakbazlardan biri “Benimle Cenk Meydanı’na çıktığınız için teşekkür ederim” diyerek rakibine saygısını sözlü olarak bildirir. Bu söze diğer matrakbaz aynı sözle yanıt verir. Karşılıklı selamdan sonra hazır olda beklerler.

Orta hakemin “cenk duruşu” komutu ile müsabaka için duruşa geçerler. Orta hakemin “cenk” komutu ile müsabaka başlar.

Matrak müsabakasında rakibe sık darbelerle yaklaşılır. Amaç rakibin kafasına matrakla dokunmaktır. Savunma durumunda olan matrakbaz daha önceden sıkça talim edilmiş oyunlardan birisini uygulayarak rakibe üstünlük sağlar.

Burada amaç oyun sonunda herhangi bir gönül kırıklığının kalmaması ve saygıda devamı simgeler. Teşekkür ve özür dilemede rakibinden hızlı hareket makbul olandır. Oyun esnasında matrakbazların konuşmaları yasaktır. Sportmen olmayan davranışlara müsaade edilmez. Oyun sonunda matrağı, kalkanı, miğferi yere atan oyuncular hoş karşılanmaz. Gurur ve kibirin ortaya çıktığı aşırı sevinç, isyan ve hüznün ortaya çıktığı aşırı üzüntü hoş karşılanmaz.

Olimpik spor olabilecek bir yapıya sahip olan matrak  sporunu yapanlar; hız, esneklik, dayanıklılık, patlayıcı kuvvet, koordinasyon gibi fiziksel kazanımların yanı sıra, mücadele azmi, odaklanma, hızlı ve doğru karar verebilme gibi zihinsel nitelikler kazanmaktadırlar. 

Matrak sporu katılımcılara, kendine güven duygusu ve toplum içinde kendini ifade edebilme gibi  faydalar sağlamaktadır.