Buluşlarınız Koruyun

Globalleşmeyle gelen rekabet ortamıyla, yaratıcılığın yükselen bir değer haline gelmesi ve teknolojide kaydedilen hızlı ilerlemelerle sınai mülkiyet hakları son derece önemli bir hale gelmiştir. Rekabet ortamı her ne kadar firmaların gider kalemlerinde ar-ge faaliyetlerine daha fazla yer vermelerine neden olsa da, sınai mülkiyet haklarının öneminin ülkemizde halen yeterince anlaşılmadığı gözlemleniyor.

Maalesef ülkemiz patent başvurularında gelişmiş ülkelerin oldukça gerisinde kalıyor.

Buluş nedir?

Buluş ‘un en kısa, en yaygın ve bilinen tanımı, bir teknolojik problemin çözülmesi olarak verilmektedir. Ancak bu tanım, bu yazıdaki buluşu tanımlamak için genişletilmesi gereken bir tanımdır. Bu durumda "buluşu yalın olarak en az iki parça bilgi arasındaki karşılıklı ilişki" olarak tanımlayabiliriz. Patent ise buluş sahibinin söz konusu ürün veya usulünü belirli süre ve  şartlar dâhilinde kullanabilme, satabilme, lisans verebilme hakkına sahip olmasıdır. Geleneksel terminoloji ile sınai mülkiyet haklarının içinde önemli bir yer tutan “patent hakkı”, özellikle teknoloji transferinin aracı olması bakımından gelişmekte olan ülkeleri daha çok ilgilendiren, maddi olmayan bir mala ilişkin haktır. Bu hakkı gösteren belgeye de “Patent Tescil - Faydalı model Tescil Belgesi” denir.

Buluşlar ancak Patent veya Faydalı Model Tescili ile korunabilir. Küçük bir çocuk bir tarak ile bir üçgeni hemen tanır. Bu çocuk bu iki bilgiyi bir araya getirerek üçgen bir tarak yapabilir. Eli Whitney çırçır makinesini bulmak için bir tarak ile silindiri birleştirmişti. İşte bu iki bilinen ve günlük hayatta kullanılan nesnenin birleştirilerek yeni bir işlev kazanmasına da faydalı model denir. Faydalı Model Kavramı, Türkiye’de ve dünyada yeni olan, sanayiye uygulanabilen (ancak tekniğin bilinen durumunu aşma şartının aranmadığı) buluşların sahiplerine 10 yıl süre ile bu buluş konusu ürünü üretme ve pazarlama hakkının verilmesidir.

Faydalı Modeller, belirli teknik alanlarda küçük ve orta ölçekli sanayicilerin "geliştirdikleri buluşlarını" korumak amacıyla verilen bir belge olduğu kabul edilmektedir.

İşlevsel buluşlara tescil alabilmek için iki koşul gereklidir:

1-Önceden var olanla ortaya çıkan arasında bir fark bulunmalıdır. Bu farkın büyük olması gerekmez. Sonuncunun mutlak anlamda yeniliği şarttır.

2-Fark orijinal buluş üzerinde bir avantaj yaratmalıdır; yani bir buluş en azından önceki aracın veya teknolojinin doğasını değiştirmelidir. Böylelikle buluş bir kazanç, yeni bir teknoloji, yeni bir etki veya yeni bir fiziksel güçle sonuçlanır.

Günümüzde yaygın olarak kullanılan ve hemen hemen hepimizin elinin altında sürekli bulunan bir buluş örneği vermek gerekirse, en basiti tükenmez kalemin buluş hikâyesini anlatabiliriz; Ladislao Biro Macar bir heykeltıraş, ressam ve yazardır. Aynı zamanda düzeltmendir ve kaleminin mürekkebini devamlı yenilemek zorunda olması onu deliye çevirmektedir. 1930’ların başında, kimyacı kardeşi George ile birlikte tekrar tekrar mürekkep doldurma ihtiyacı olmayan ve sayfaları bulaştırmayacak bir kalem yapmak üzere deneylere başladılar. Biro fark etti ki gazete basımında kullanılan mürekkep çabucak kuruyor, sayfayı ıslak ya da bulaşık bırakmıyordu. Aynı tip mürekkebi kullanacak bir kalem yapmaya karar verdi. Kalemin ucunu bu koyu mürekkebin akabileceği şekilde tasarladı. Bunu, kalemin ucuna minik bir top koyarak başardı. Kalem, kâğıt üzerinde hareket ettikçe top dönüyor, kalemin içinden aldığı mürekkebi kontrollü bir şekilde kâğıda ulaştırıyordu. Ladislao Biro tükenmez kalemin patentini 1938 yılında aldı.

1943 yılında iki kardeş Arjantin’e taşınarak buluşlarını finanse etmeye istekli bir yatırımcı buldular. Ancak yağmur altında yazabilme özelliğini kazandıktan sonra tükenmez kalemi halka pazarladılar. İlk 5000 müşteriye yağmur altında yapılan tanıtımdan birkaç yıl sonra şirket, BIC Corporation tarafından satın alındı ve tükenmez kalemin hikâyesi günümüze ulaştı. Kısacası Gereksinim yoksa buluşta yoktur. Gereksinimin geçmişte, bugün veya gelecekte olması önemli değildir. Bir konuda problemi tanımanın başka bir yolu da yakınmalara duyarlı olmaktır. Böyle bir yakınma ortada bir problem olduğunun farkına varmamızı sağlar.

Zor, elverişsiz ve olağandışı durumlar, tekrarlayan bozulmalar…

Eğer bir makine sık sık bozuluyorsa bazı şeylerin düzeltilmesi gerekiyor demektir ve biz bu probleme bir çözüm arayabiliriz. Eğer insanlar yolları üzerindeki bir nesneye ara sıra veya sıkça takılıyorlarsa bir problem vardır ve bir çözüm gerekir. Nesnenin yerini değiştirmek bir çözüm olabilir. Bu mümkün değilse uygun bir ses ya da ışıkla uyarmayı düşünebiliriz. Bu ve bunlar gibi birçok soruna çözüm üretme isteği insanları düşünmeye ve böylece buluş yapmaya iter. Buluşlarımız ise patent ve faydalı model belgeleri ile koruma altına alabilmekteyiz.